تشخیص تومورهای دهان و فک با CBCT

تشخیص تومورهای دهان و فک با CBCT

تشخیص تومورهای دهان و فک با CBCT یک رویکرد هوشمندانه است که در سراسر دنیا برای کنترل این بیماری مورد استفاده قرار می‌گیرد. قدم اول در هر بیماری، تشخیص به موقع آن است و این امر بدون ابزارهای لازم، امکان‌پذیر نخواهد بود. سی‌تی‌اسکن مخروطی از آن روش‌هایی است که می‌تواند تاثیر بسزایی در این روند داشته باشد. بنابراین، در این مطلب به بررسی نقش CBCT در تشخیص تومورهای دهان و فک پرداخته‌ایم. پس تا پایان با ما همراه باشید.

تومور دهان و فک چیست؟

قبل از اطلاع از نحوه تشخیص تومورهای دهان و فک با  CBCT باید بدانید که این عارضه چه معنایی دارد. تومورها و کیست‌های فک، توده‌ها یا ضایعات نسبتاً نادری هستند که در استخوان فک یا بافت‌های نرم دهان و صورت ایجاد می‌شوند. تومورها و کیست های فک که گاهی اوقات به‌عنوان ادنتوژنیک یا غیر دندانتوژنیک، بسته به منشأ آنها شناخته می‌شوند، این قابلیت را دارند که از نظر اندازه و شدت بسیار متفاوت از یکدیگر باشند. این توده‌ها معمولاً غیرسرطانی یا خوش خیم هستند اما می‌توانند تهاجمی باشند و استخوان، بافت و دندان‌های اطراف را جابجا کرده یا از بین ببرند. 

برای توده‌های بدخیم دهانی که فک پایین را درگیر می‌کند معمولاً شامل معاینه سر و گردن، مطالعات آزمایشگاهی، رادیوگرافی پانورامیک، و توموگرافی کامپیوتری یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی سر و گردن برای ارزیابی ضایعه اولیه و غدد لنفاوی گردنی است. رادیوگرافی ساده پانورامیک فک پایین اغلب برای تشخیص تهاجم استخوانی غیر قابل اعتماد است. بنابراین، قبل از تکمیل مرحله بندی، مطالعات تصویربرداری دیگری ضروری است. با این‌وجود، یکی از بهترین روش‌ها در تشخیص این بیماری به CBCT مربوط می‌شود.

بررسی انواع تومور دهان و فک و علائم آن

یکی دیگر از گام‌های اصلی قبل از تشخیص تومورهای دهان و فک با CBCT، مربوط به شناخت انواع تومور است. همانطور که گفته شد، این توده‌ها طیف وسیعی دارند که در ادامه به‌طور مختصر و مفید به بررسی آن‌ها پرداخته‌ایم.

آملوبلاستوم

این تومور نادر و معمولاً غیرسرطانی یا همان خوش خیم از سلول‌هایی شروع می‌شود که پوشش محافظ مینای دندان را تشکیل می‌دهند. اغلب این توده‌ها در فک نزدیک دندان‌های آسیاب ایجاد می‌شود. شایع‌ترین نوع آن تهاجمی است که تومورهای بزرگی را تشکیل می‌دهد و در استخوان فک رشد می کند. اگرچه این تومور می تواند پس از درمان عود کند، درمان تهاجمی با جراحی معمولاً احتمال عود را کاهش می‌دهد. از همین رو، تشخیص تومورهای دهان و فک با CBCT مورد استفاده قرار می‌گیرد.

گرانولوم سلول غول پیکر مرکزی

گرانولوم‌های سلول غول‌پیکر مرکزی ضایعات خوش خیمی هستند که از سلول‌های استخوانی رشد می‌کنند. آنها اغلب در قسمت جلویی فک پایین رخ می‌دهند. یکی از این تومورها می‌تواند به سرعت رشد کند، باعث درد و تخریب استخوان شود و پس از درمان با جراحی تمایل به عود دارد. بنابراین، تشخیص تومورهای دهان و فک با CBCT اهمیت زیادی دارد تا به موقع این موضوع را روشن کند. نوع دیگر این توده، کمتر تهاجمی است و امکان دارد که علائمی نداشته باشد. به‌ندرت، یک تومور ممکن است به خودی خود کوچک یا برطرف شود. با این‌حال، معمولاً این تومورها نیاز به درمان جراحی دارند.

کیست دنتیژروس

این کیست از بافتی نشأت می‌گیرد که دندان را قبل از بیرون زدن به دهان احاطه کرده‌است. این نمونه از شایع‌ترین شکل کیست است که فک‌ها را درگیر می کند و به تشخیص تومورهای دهان و فک با CBCT نیاز دارد. اغلب این کیست‌ها در اطراف دندان‌های عقل که به‌طور کامل رویش نکرده‌اند، ایجاد می‌شوند اما می‌توانند دندان‌های دیگر را نیز درگیر کنند.

کراتوسیست ادنتوژنیک 

این کیست به دلیل تمایل به عود پس از درمان جراحی به‌عنوان تومور ادنتوژنیک کراتوسیستیک نیز شناخته می‌شود. اگرچه این کیست معمولاً به کندی رشد می‌کند اما اگر در مدت طولانی درمان نشود، همچنان می تواند برای فک و دندان ها مخرب باشد. پس، بازهم تشخیص تومورهای دهان و فک با CBCT ضروری خواهد بود. اغلب کیست در فک پایین نزدیک دندان آسیاب سوم ایجاد می‌شود. این کیست ها ممکن است در افراد مبتلا به یک بیماری ارثی به نام سندرم کارسینوم سلول بازال نووید نیز دیده شوند.

میکسوم ادنتوژنیک 

میکسوم یک تومور خوش خیم و نادر با رشد آهسته است که اغلب در فک پایین ایجاد می‌شود. تومور می‌تواند بزرگ باشد و به طور تهاجمی به فک و بافت اطراف حمله کند و دندان‌ها را جابجا کند. میکسوم‌های ادنتوژنیک پس از درمان جراحی عود می‌کنند. با این حال، احتمال عود تومور معمولاً با روش‌های تهاجمی‌تر درمان جراحی کاهش می‌یابد. پس باید به سراغ تشخیص تومورهای دهان و فک با CBCT بروید.

ادنتوم

این تومور خوش خیم شایع‌ترین تومور ادنتوژنیک است. ادنتوم اغلب هیچ علامتی ندارد. همین موضوع باعث می‌شود تا استفاده از تشخیص تومورهای دهان و فک با CBCT ضروری به نظر برسد. این تومور ممکن است در رشد یا رویش دندان اختلال ایجاد کند. ادونتوم از بافت‌های دندانی تشکیل شده‌است که در اطراف دندان در فک رشد می‌کند. آنها می‌توانند شبیه دندان هایی با شکل عجیب باشند یا می‌توانند یک تومور کوچک یا بزرگ باشند. این تومورها ممکن است بخشی از برخی از سندرم های ژنتیکی باشند.

انواع دیگر کیست ها و تومورهای دهان و فک

بخش دیگری از کیست‌ها و تومورها که قابلیت تشخیص تومورهای دهان و فک با CBCT را دارند، عبارتند از؛ تومور ادنتوژنیک آدنوماتوئید، تومور ادنتوژنیک اپیتلیال کلسیفیک، کیست ادنتوژنیک غده، تومور ادنتوژنیک سنگفرشی، کیست ادنتوژنیک کلسیف کننده، سمنتوبلاستوما، کیست استخوان آنوریسمال، فیبروم استخوانی استخوانی، استئوبلاستومای استخوانی، فیبروم ادنتوژنیک مرکزی و غیره.

عوارض عدم تشخیص و درمان تومورهای دهان و فک 

شاید برای خیلی از شما سوال باشد که اگر تشخیص تومورهای دهان و فک با CBCT صورت نگیرد، چه اتفاقی می‌افتد. این عوارض می‌تواند مربوط به تومور یا مدیریت جراحی باشد. گسترش تدریجی تومور ممکن است به انحراف فک پایین منجر شود که نتیجه آن عدم تقارن صورت، درد، جابجایی دندان‌ها، مال اکلوژن یا عود می‌شود. 

در عین حال، عوارض جراحی ممکن است به شکل خونریزی بعد از عمل باشد، که ممکن است کاملاً قابل توجه باشد؛ زیرا باز بودن راه هوایی، عفونت، اختلال حسی عصبی به دلیل آسیب ناخواسته عصب آلوئولار تحتانی را به خطر می‌اندازد. سایر عوارض عمومی نیز ممکن است رخ دهد. از جمله؛ آسپیراسیون، ترومبوز وریدی عمقی و آمبولی ریه. تمام اقدامات لازم بعد از عمل باید برای جلوگیری از بروز این عوارض انجام شود.

نحوه تشخیص تومورهای دهان و فک با CBCT

حالا که با مفهوم تومور دهان و فک و انواع آن آشنا شده‌اید، وقت آن است که نحوه تشخیص تومورهای دهان و فک با CBCT یا عملکرد این ابزار در تشخیص و درمان این بیماری را بهتر درک کنید. در ادامه، به بررسی رویکردهای گوناگونی که CBCT در این امر پیش می‌گیرد، پرداخته‌ایم.

تشخیص نوع تومور

یکی از کاربردهای اصلی این ابزار و مراحل ابتدایی در تشخیص تومورهای دهان و فک با CBCT مشخص‌کردن نوع آن است. همانطور که مستحضر هستید، تومورها انواع گوناگونی دارند که نحوه مقابله با هر یک از آن‌ها متفاوت خواهد بود. بنابراین، مهمترین گام در این بخش، مشخص‌شدن نوع آن است که در ادامه پروسه درمان کمک‌کننده خواهد بود.

مشاهده و اندازه‌گیری تومور دهان یا فک

یکی دیگر از عملکرد اصلی تشخیص تومورهای دهان و فک با CBCT انجام این روند و درمان دقیق‌تر بدون بار مالی و قرار گرفتن در معرض تشعشع اسکن‌های سی‌تی‌اسکن معمولی است. در واقع، این دستگاه نماهای سه بعدی و چند صفحه‌ای را به پزشک ارائه می‌دهد که نقش مهمی در تعیین اندازه تومور و مشاهده شکل و محل قرارگیری آن در دهان و فک ایفا می‌کند. علاوه‌بر این، CBCT بر محدودیت‌های خاصی از تصویربرداری دو بعدی، مانند: اعوجاج، بزرگ‌نمایی و روی هم قرار گرفتن غلبه می‌کند. 

بررسی بافت‌های مجاور تومور

پزشکان اغلب در نواحی صورت و فک‌ها عمل می‌کنند که نمی‌توان آن‌ها را مستقیماً قبل از عمل مشاهده کرد و در نتیجه خطر آسیب به ساختارهای مهم اطراف آن مانند: اعصاب و رگ‌های خونی را در پی دارد. بنابراین، استفاده از روش‌های تصویربرداری که اطلاعات دقیقی را ارائه می‌دهند که می‌تواند تشخیص دقیق و نتایج بالینی خوب را تضمین کند، مهم است. 

در محدوده وسیع آسیب شناسی که در ناحیه سر و گردن در نظر گرفته شده است، ضایعات خاصی وجود دارد که می توانند به طور موثر توسط CBCT ارزیابی شوند. جدای از مزیت آشکار تجزیه و تحلیل در سه بعد، CBCT فرصتی را برای پزشک ارائه می‌دهد تا تغییرات رشد را شناسایی کند. مرزها را در شکل کاملی که ممکن است، تشخیص آن دشوار باشد، ارزیابی کند و تقریب نسبی ساختارهای حیاتی مجاور را تحلیل کند که از مهمترین دلایل محبوبیت تشخیص تومورهای دهان و فک با CBCT خواهد بود.

آنالیزهای قبل از جراحی تومور دهان و فک

ضایعات پاتولوژیک در فک را می‌توان بطور اتفاقی در تصویربرداری پانورامیک یافت. با این‌حال، هنگامی که وجود یک ضایعه مشخص شد، تصمیم گیری در مورد نیاز به تصویربرداری اضافی به عهده پزشک است. مزایای سه بعدی CBCT بر اساس دقت نسبی آن در بافت سخت به خوبی در این علم ثابت شده است. این در موقعیت‌های خاصی که در آن‌ها آناتومی مجاور و اندازه ضایعه اهمیت فزاینده‌ای پیدا می‌کند سودمند است که به‌عنوان آنالیزهای مهم قبل از جراحی شناخته می‌شود.

تشخیص میزان گستردگی تومور

در بسیاری از روش‌های روتین تصویربرداری مثل: فیلم‌های ساده دوبعدی، از جمله رادیوگرافی پانورامیک، پری اپیکال و اکلوزال، در ارزیابی، برنامه‌ریزی درمان و آنالیز بعد از عمل کافی است اما تشخیص تومورهای دهان و فک با CBCT امکان تشخیص گستردگی تومور را به پزشک می‌دهد. 

درست است که روش‌های دیگر رادیوگرافی نقش مهمی در این زمینه دارند اما در شرایط خاص، یک تصویر سه بعدی CBCT جامع‌تر و کامل‌تر خواهد بود. به ویژه در ارزیابی موقعیت دندان های نهفته و موقعیت آنها نسبت به ساختارهای حیاتی از جمله اعصاب و قشر استخوانی. علاوه بر این، عوارض، مانند جابجایی ریشه یا تکه تکه شدن، با CBCT با دقت بیشتری صورت می‌گیرد.

تعیین وضعیت استخوان دهان و فک

حجم و کیفیت استخوان دو عامل مهم در هنگام جراحی و درمان تومورها خصوصا نوع  بدهیم آن هستند. حجم استخوان با استفاده از تصویربرداری سه بعدی، مانند CBCT، به خوبی تعریف و محاسبه می شود و همین مورد یکی از دلایل اصلی تشخیص تومورهای دهان و فک با CBCT است.

مشخص‌کردن پروسه درمان دهان و فک

نرم افزار تصویربرداری CBCT به پزشکان این امکان را می‌دهد که جهت‌گیری برجستگی‌های مهم در دهان و فک را مشخص کنند، عرض را در مکان های مختلف دقیقا اندازه گیری کنند و محدودیت های آناتومیک یا پاتولوژیک را شناسایی کنند. CBCT علاوه بر این، ارزشی را در ارزیابی عملکرد استخوان‌ها فراهم می‌کند، که ممکن است درمان را تغییر دهند و تشخیص تومورهای دهان و فک با CBCT را ممکن کند. 

نواحی با تراکم استخوان کاهش یافته، مانند فک بالا، حجم استخوان در ارزیابی و برنامه ریزی قبل از جراحی ضروری تر است. این فرض نشان می‌دهد که مداخله جراحی ایده آل از این روش بهتر صورت می‌گیرد. با این‌حال، پیش‌بینی میزان درگیری استخوان از طریق روش‌های تصویربرداری قبل از عمل همچنان موضوعی بحث‌برانگیز است؛ زیرا سطح دقت تشخیصی هر روش منفرد، کاربرد خاص آن را در برنامه‌ریزی درمان جراحی نشان می‌دهد. در واقع، روش‌های مختلف مکمل یکدیگر هستند.

برنامه‌ریزی جراحی و خارج‌کر‌دن تومور دهان و فک

توموگرافی کامپیوتری با پرتو مخروطی CBCT یک تکنیک تصویربرداری با ارزش در جراحی دهان و فک و صورت است که می‌تواند به هدایت رویکرد جراح به شرایط مختلف کمک کند. تجزیه و تحلیل سه بعدی آناتومی سر و گردن به پزشکان اجازه می‌دهد تا به طور مناسب برنامه ریزی کنند، با اطمینان عمل کنند و نتایج را پس از عمل ارزیابی کنند. در مجموع، تشخیص تومورهای دهان و فک با CBCT کارکردهای زیادی در برنامه‌ریزی جراحی دارد.

 ارزیابی پس از جراحی تومور

رادیوگرافی‌های داخل دهانی در معرض تغییر موقعیت، و زاویه‌بندی بیمار هستند و ثبات در تکنیک حتی برای ارزیابی وضعیت تومور و بافت‌های مجاور پس از جراحی بسیار مهم می‌شود. در چنین شرایطی، تشخیص تومورهای دهان و فک با CBCT این کار را آسان‌تر کرده و امکان ارزیابی دقیق‌تر را برای پزشک معالج فراهم می‌کند. عموما، در صورتی‌که برداشتن دندان پیش‌بینی شده باشد و نیاز به عمل باشد، CBCT توصیه می شود. علاوه بر این، اگر علائم درد یا خونریزی ادامه یابد، ارزیابی بیشتر ممکن است به تجزیه و تحلیل CBCT نیاز داشته باشد که این عامل هم از ضروریت‌های تشخیص تومورهای دهان و فک با CBCT پرده بر می‌دارد.

کلام پایانی

تشخیص تومورهای دهان و فک با CBCT یکی از رویکردهای مطمئن برای پزشکان است. در این مطلب به بررسی عملکرد این ابزار در روند تشخیص و درمان این عارضه پرداخته‌ایم تا از این طریق، دیدگاه کاملی به شما ارائه دهیم. امیدواریم که نکات ذکر شده برای شما مفید و کاربردی باشد و از آن در جهت بهبود تومورهای دهان و فک بهره ببرید.