نقش رادیولوژی در برنامه ریزی ایمپلنت دندان غیرقابل انکار است اما انتخاب یک تکنیک تصویربرداری مناسب برای ایمپلنت از زمان ظهور روش‌های تصویربرداری پیشرفته به یک کار چالش برانگیز تبدیل شده‌است و بسیاری از این روش‌ها برای تصویربرداری ایمپلنت استفاده می‌شوند. بسیاری از دندانپزشکان از روش‌های مرسوم، عمدتاً ارتوپانتوگراف OPG در عمل معمول خود برای کاشت ایمپلنت استفاده می‌کنند. با این حال، به دلیل معایب مرتبط با OPG، فناوری‌های بالاتر، مانند توموگرافی کامپیوتری CT و توموگرافی کامپیوتری با پرتو مخروطی CBCT بهتر پذیرفته شده‌اند. اینها به بهبود وضوح تصویر و کاهش اعوجاج کمک می‌کنند. در این مطلب به بررسی تاثیر و نقش رادیولوژی در برنامه ریزی ایمپلنت پرداخته‌ایم. پس تا پایان با ما همراه باشید.
ایمپلنت دندان چیست؟
برای حمایت از پروتز ثابت دندان، پایه‌های فلزی با جراحی در فک کاشته می‌شوند. این پایه های فلزی ایمپلنت دندان نامیده می شوند. به غیر از اشغال یک محل بی دندانی، ایمپلنت باید زیبایی شناسی را در عین حفظ ساختارهای آناتومیک اطراف آن رعایت کند. هنگام انتخاب یک محل بهینه ایمپلنت، عوامل خاصی باید در نظر گرفته شود، از جمله شناسایی دقیق آناتومی و تعیین مرزهای استخوان و همچنین تراکم و کیفیت آن.
هر گونه آسیب شناسی استخوانی زمینه‌ای نیز باید تعیین شود. در این میان، تصویربرداری تشخیصی به ایجاد یک برنامه درمانی مناسب و دقیق برای بیماران ایمپلنت کمک می‌کند. انتخاب یک نوع تکنیک تصویربرداری نقش عمده‌ای در دستیابی به اطلاعات مورد نیاز با بهترین دقت ابعادی دارد. تکنیک‌های رادیوگرافی نقش مهمی در تصویربرداری قبل از جراحی، حین جراحی و پس از ایمپلنت دندان دارند.
تکنیک های رادیوگرافی معمولی با توموگرافی کامپیوتری (CT) و توموگرافی کامپیوتری با پرتو مخروطی (CBCT) جایگزین شده‌اند تا حداکثر اطلاعات در مورد محل ایمپلنت به دست آید. بنابراین، برای تعیین بهترین روش تصویربرداری برای کاشت ایمپلنت داخل دهانی، دانستن مزایا و معایب مرتبط با آن مهم است که نقش رادیولوژی در برنامه ریزی ایمپلنت دندان را اثبات می‌کند.
اهداف رادیولوژی در برنامه ریزی ایمپلنت دندان
نقش رادیولوژی در برنامه ریزی ایمپلنت دندان از بررسی قبل از ایمپلنت تا به امروز، تعیین محل کاشت، تعیین کمی و کیفی حجم استخوان محل ایمپلنت و تشخیص یک مانع آناتومیکی بود. در حالت کلی، این ارزیابی کمّی حجم استخوان به سه معیار و اندازه نیاز دارد:
- اندازه‌گیری ارتفاع تا کانال فک پایین در سطح فک پایین و تا قسمت پایینی قشر استخوان سینوس فک بالا یا حفره بینی در سطح فک بالا،
- اندازه‌گیری عرض در سطح دهلیزی-زبانی،
- بررسی طول در سطح مزیو دیستال.
تجزیه و تحلیل کیفی حجم استخوان با استفاده از:
- مشخصات مغزی
ضخامت قشر مغز، تراکم استخوان آلوئولی،
- مشخصات هدف
چگالی سنجی و روش‌های مختلف با استفاده از اندازه گیری های واحد هانسفیلد، اما در حال حاضر هیچ روشی شناسایی نشده است.
در نهایت تصویربرداری باید به دنبال مانع آناتومیکی محدود کننده حجم استخوان باشد:
- در سطح فک بالا
سینوس فک بالا یا پایین حفره بینی، کانال نازوپالاتین، شریان کام پشتی،
- در سطح فک پایین
بالاتر از همه کانال فک پایین،
- شامل دندان، تومور، ضایعه التهابی یا عفونی است.
بنابراین، نقش رادیولوژی در برنامه ریزی ایمپلنت دندان در واقع، به وقوع پیوستن این اهداف است که می‌توانند در پروسه درمان نقش مهمی را ایفا کنند که پزشک معالج را به سمت و سوی درست هدایت کند که هم قبل از ایمپلنت، هم در حین ایمپلنت و هم بعد از آن کاربردهای خاص خود را دارد.
مراحل و کاربرد رادیولوژی در ایمپلنت دندان
تصویربرداری از محل ایمپلنت برای تعیین اینکه آیا بیمار می‌تواند روش جراحی را تحمل کند، شناسایی آسیب‌شناسی استخوانی، زیر بریدگی‌ها و فرورفتگی‌های استخوانی، ارزیابی تراکم استخوان برای دانستن تقریب ساختارهای آناتومیکی حیاتی و تخمین ابعاد، تعداد، مکان انجام می‌شود. جهت گیری، و پیش آگهی ایمپلنتی که قرار است کاشته شود و نقش رادیولوژی در برنامه ریزی ایمپلنت دندان به هم گره خورده‌اند. البته باید نیاز به درمان‌های اضافی استخوان باید در نظر گرفته شود.
اهداف تصویربرداری تشخیصی به مقدار و نوع اطلاعات مورد نیاز و دوره درمان ارائه شده بستگی دارد. هر روش رادیوگرافی ملاحظات خاص خود را می‌طلبد اما در حالت کلی، نقش کاربرد رادیولوژی به شکل زیر مرحله‌بندی می‌شوند.
فاز اول؛ تصویربرداری قبل از جراحی ایمپلنت
برای تعیین کمیت و کیفیت استخوان و محل تقریبی ایمپلنت با ساختارهای حیاتی و همچنین برای برنامه ریزی جهت ایمپلنت، تمام اطلاعات جراحی و پروتز لازم در این مرحله به دست می آید. بنابراین، انتخاب روش مناسب می‌تواند به پزشک شما کمک کند تا موثرترین و دقیق‌ترین راه را برای کسب اطلاعات اولیه جراحی ایمپلنت دندان انتخاب کند.
فاز دوم؛ تصویربرداری ایمپلنت جراحی و حین عمل
در کنار مطالعه موقعیت و جهت گیری مطلوب ایمپلنت، تصویربرداری حین عمل ایمپلنت به ارزیابی بهبود و یکپارچگی محل های جراحی کمک می کند. درستی و ساخت پروتز در این مرحله تضمین می شود و نقش رادیولوژی در برنامه ریزی ایمپلنت دندان را نشان می‌دهد.
فاز سوم؛ تصویربرداری پس از ایمپلنت پروتز
این مرحله از محل قرار دادن ایمپلنت شروع می شود و تا زمانی که ایمپلنت در فک باقی می‌ماند ادامه دارد و در این راه اطلاعات مفیدی درباره سلامتی دهان و دندان در اختیار شما می‌کذارد. توالی رادیوگرافی برای تصویربرداری فاز سوم تصویربرداری پس از پروتز است، پس از آن تصویربرداری یادآوری و نگهداری و ارزیابی تغییر استخوان آلوئول انجام می شود.
روش‌های مختلف رادیوگرافی که در مراحل مختلف برنامه‌ریزی درمان در فواصل زمانی مختلف استفاده می‌شوند که آن‌ها را در ادامه مورد بررسی قرار خواهیم داد.
نقش رادیولوژی در برنامه ریزی ایمپلنت دندان
رادیولوژی انواع مختلفی دارد که هر کدام می‌توانند نقش رادیولوژی در برنامه ریزی ایمپلنت را به خوبی ایفا کنند اما هر کدام مزایا و معایبی دارند که باید در نهایت دست به انتخاب زده و با آگاهی از این موضوعات، بهترین روش را انتخاب کنید. در ادامه انواع رادیولوژی و نقش آن‌ها را ذکر کرده‌ایم.
رادیولوژی پری اپیکال
پری اپیکال در مرحله قبل از جراحی می‌تواند نقش موثری داشته باشد. این تکنیک رادیوگرافی یک تصویر مسطح با وضوح بالا از ناحیه محدودی از فک‌ها ارائه می‌دهد. این به عنوان یک روش با بازده بالا در رد کردن بیماری‌های دندانی در یک منطقه موضعی و همچنین در شناسایی ساختارهای بحرانی عمل می‌کند که برای ایمپلنت هم مناسب خواهد بود.
یکی دیگر از نقش رادیولوژی در برنامه ریزی ایمپلنت با این تکنیک برای تعیین عمق، موقعیت و جهت ایمپلنت استفاده می‌شود. علاوه‌بل این، پری اپیکال می‌تواند تصاویر با کیفیتی از ایمپلنت دندان و استخوان آلوئول مجاور آن را به دست آورد.
رادیوگرافی سفالومتری
یک تصویر مقطعی از فک‌ها را می توان در ثنایای جانبی یا در نواحی نیش با چرخش کمی سفالومتر نشان داد. این دیدگاه رابطه فضایی بین انسداد و زیبایی شناسی را نشان می‌دهد و برای تعیین کمیت استخوان دقیق‌تر است، که نمی توان آن را در تصاویر پانوراما یا پری اپیکال به دست آورد.
ایمپلنت ها اغلب باید در نواحی قدامی مجاور صفحه زبانی قرار گیرند. و سفالومتری می‌تواند ناحیه میانی قدامی و ارتباط صفحه زبانی با آناتومی اسکلتی بیمار را نشان دهد و نقش رادیولوژی در برنامه ریزی ایمپلنت را به درستی اثبات کند. ترکیب این تکنیک با پری اپیکال منجر به به دست آوردن اطلاعات بیشتری از محل ایمپلنت و همچنین کمک به برقراری ارتباط بین محل ایمپلنت و ساختارهای حیاتی نزدیک فک خواهد شد.
رادیوگرافی سفالومتری برای بیماران کاملاً بی دندان مفید است؛ زیرا می‌توانند به ارزیابی ارتفاع استخوان با استفاده از تصویر مقطعی آلوئول، نسبت تاج به ایمپلنت، تمایل دندان های قدامی در پروتز، رابطه متقابل قوس اسکلتی، نیمرخ بافت نرم و نقطه حاصل از آن کمک کنند.
رادیوگرافی پانورامیک
در مرحله قبل از جراحی، این روش رادیوگرافی پرکاربردترین روش تشخیصی خواهد بود. از جمله کاربردهای این تکنیک می‌توان به تصویربرداری کامل از هر دو فک در یک فیلم اشاره کرد که بیان‌کننده نقش رادیولوژی در برنامه ریزی ایمپلنت دندان است. از طرف دیگر، یک دید کامل و گسترده از وضعیت دهان و دندان به پزشک می‌دهد تا هر نکته‌ای که درباره ایمپلنت دندان وجود دارد، در آن رعایت شود.
رادیوگرافی دیجیتال
از جمله مزایای رادیوگرافی دیجیتال این است که تصویر حاصل را می‌توان به روش‌های مختلفی تغییر داد، مانند مقیاس خاکستری، روشنایی، کنتراست و وارونگی. علاوه‌بر این، برنامه‌های نرم‌افزاری کامپیوتری امکان کالیبراسیون تصاویر بزرگ شده را فراهم می‌کند. بنابراین اندازه گیری‌های دقیق را تضمین می کند. تصاویر به‌صورت آنی در روش رادیوگرافی دیجیتال در مرحله جراحی شکل می‌گیرند.
توموگرافی معمولی
یک زاویه مقطع مناسب با استفاده از فیلم‌های توموگرافی معمولی نور لیزر جهت‌گیری یا ثبت گزش موم تعیین می‌شود که نقش رادیولوژی در برنامه ریزی ایمپلنت دندان است. با این‌حال، می‌توان دستکاری‌هایی در ضخامت، جهت و محل آناتومیک لایه تصویر انجام داد که می تواند از پیش تعیین شود. هر چه محور طولی به مسیر نسبی حرکت لوله نزدیکتر و عمودتر باشد، احتمال تاری و وضوح تصویر بیشتر خواهد بود.
توموگرافی خطی
تصاویر توموگرافی دارای ضریب بزرگنمایی یکنواختی هستند که به فاصله فوکوس تا فیلم و فیلم تا جسم بستگی دارد. از آنجایی که تمام ساختارها در یک فاصله قرار دارند، این تصاویر عاری از اعوجاج هستند و می‌تواند یک تصویر خطی ارائه دهد.
توموگرافی کامپیوتری یا CT
هانسفیلد CT را در سال ۱۹۷۲ اختراع کرد، و کاربرد CT در تصویربرداری از مفصل گیجگاهی فکی (TMJ) و ضایعات دندان آلوئولار، در ارزیابی ناهنجاری های فک و صورت و در ارزیابی ناحیه فک و صورت قبل و بعد از عمل مورد مطالعه قرار گرفته است. با این‌وجود، نقش رادیولوژی در برنامه ریزی ایمپلنت دندان از طریق مماسی و مقطعی از محل ایمپلنت پیشنهادی با قالب‌بندی مجدد داده‌های تصویر به عنوان ابزاری برای تجزیه و تحلیل پس از تصویربرداری ایجاد می‌شوند. تمایز بافت و توصیف کیفیت استخوان را می توان با استفاده از چگالی ساختار کمی تصویر انجام داد.
اسکنرهای CBCT
اسکنرهای CBCT از یک ابزار دیجیتال توسعه یافته دو بعدی با یک پرتو اشعه ایکس سه بعدی و یک آشکارساز ناحیه بر اساس توموگرافی حجمی استفاده می کنند. لوله تقویت‌کننده .دستگاه همراه با شارژ در CBCT به دلیل استفاده از آن در تصویربرداری فک و صورت شناخته شده است. تصویربرداری CBCT را می‌توان برای برنامه ریزی قرار دادن ایمپلنت و همچنین برای ارزیابی هر گونه آسیب شناسی برای یک روش جراحی، TMJ و شکستگی‌های جمجمه صورت به کار برد.
نرم افزار CBCT تکنیک‌های مختلف نمایش تصویر پیشرفته در زمان واقعی را تولید می‌کند. از جمله اصلاح صفحه مورب و اصلاح صفحه منحنی. برای ارزیابی نهفتگی های مولر سوم و TMJ از اصلاح صفحه ای مایل استفاده می‌شود. تعداد وکسل ها را می توان در اسلاید افزایش داد تا اصلاحات حجمی چند سطحی ضخیم شود. این به ایجاد یک تصویر “مجموع اشعه” بدون بزرگنمایی و تحریف نشده از بیمار کمک می کند و سهمی در نقش رادیولوژی در برنامه ریزی ایمپلنت دندان را از آن خود می‌کند.
بهترین روش رادیولوژی برای برنامه‌ریزی ایمپلنت
رادیوگرافی معمولی در تصویربرداری ایمپلنت اهمیت کمی دارد. صرف نظر از این، رادیوگرافی پانورامیک به دلیل تاثیر مناسب و هزینه پایین آن روش انتخابی برای خیلی از افراد باقی می‌ماند. برای دسترسی به مکان های دقیق ساختارهای حیاتی، MRI می‌تواند کمک کننده باشد، اما در معرض آثار آسیب‌های قدیمی، اعوجاج هندسی و مناطق از دست دادن دندان قرار می گیرد که باید به این موضوع هم پرداخته شود.
بنابراین، بهتر است در مواقعی استفاده شود که جداسازی بافت نرم نیز مورد نیاز باشد. با ظهور سی تی می توان آنالیزهای کمی و کیفی استخوان را برای کاشت ایمپلنت انجام داد. CT با پرتو مخروطی یا همان CBCT مزیت‌های بیشتری نسبت به CT معمولی دارد؛ زیرا به سرعت یک ناحیه آناتومیک گسترده را با کاهش حرکت بیمار پوشش می‌دهد و نقش رادیولوژی در برنامه ریزی ایمپلنت دندان را نشان خواهد داد. به همین علت، امروزه از تکنولوژی‌های جدید بیشتر استفاده می‌شود؛ چرا که مزایای بیشتری نسبت به سایر روش‌ها دارد و می‌تواند درمان مناسب‌تری را ترتیب دهد.
کلام پایانی
نقش رادیولوژی در برنامه ریزی ایمپلنت دندان آنقدر آشکار است که نیازی به توضیح ندارد اما اینکه چگونه و با چه تکنیک‌هایی این برنامه‌ریزی صورت می‌گیرد، بحث امروز در سایت دکتر رحمتی بوده که به‌طور کامل به آن پرداختیم. حالا شما می‌دانید که اگر نیاز به ایمپلنت دندان پیدا کردید، هر روش رادیوگرافی چگونه به درمان شما کمک می‌کند و چند تکنیک برای آن وجود دارد. امیدواریم که نکات گفته شده برای شما مفید و کاربردی باشد.
