کاربرد رادیوگرافی در جراحی فک و صورت

کاربرد رادیوگرافی در جراحی فک و صورت

کاربرد رادیوگرافی در جراحی فک و صورت یک مسئله غیرقابل انکار است، جراحی فک و صورت مانند هر تخصص جراحی دیگری به شدت به رشته رادیولوژی وابسته است. این به دلیل آناتومی پیچیده فک و صورت، چالش بزرگتری را به همراه دارد. روش‌های رادیوگرافی و تحقیقاتی مختلفی در تشخیص بیماری‌های مختلف که در ناحیه فک و صورت یافت می شوند، از جمله CBCT, PET، USG، CT، MRI و رادیوگرافی پانورامیک استفاده شده است. در این مقاله استفاده از کاربرد رادیوگرافی در تشخیص انواع آسیب شناسی ناحیه فک و صورت به تفصیل بیان می شود.

کاربرد رادیوگرافی در جراحی فک و صورت چیست؟

تشخيص دقيق ركن اصلي مديريت مناسب در بيمار درگیر با جراحي فك و صورت است. تشخیص قطعی ممکن است در تعداد کمی از بیماران بر اساس ارزیابی بالینی در بخش سرپایی یا راه اندازی اورژانس امکان پذیر باشد اما در نهایت کاربرد رادیوگرافی در جراحی فک و صورت است که می‌تواند منجر به اثبات آن شود. سایر موارد ممکن است نیاز به استفاده از بررسی های تکمیلی، از جمله تصویربرداری رادیولوژیکی داشته باشد.

مانند سایر تخصص‌های پزشکی، حوزه رادیولوژی گسترده است و نقش مهمی در مدیریت بیماری ایفا می‌کند. جراح فک و صورت، پس از انجام تشخیص، تمایل به تجسم و کسب دانش عمیق از روند بیماری در حال پیشرفت در بیمار را دارد. رادیولوژی نقش مهمی در کمک به پزشک برای تجسم درون بدن بیمار دارد. از این رو، لازم است پزشکان دانش پایه‌ای از کاربرد رادیوگرافی در جراحی فک و صورت داشته باشند و به آنها کمک کند تا نقش آن را در تشخیص وضعیت بالینی بیمار درک کنند. در ادامه این مسئله را مورد بررسی دقیق قرار داده‌ایم.

کاربرد رادیوگرافی در جراحی فک و صورت؛ تصویر سر و گردن

آناتومی سر و گردن بسیار پیچیده است و تصویربرداری در این ناحیه چندین چالش را به همراه دارد. تصویربرداری مدرن دارای مزیت منحصر به فردی است که می‌تواند:

• ساختارهای آناتومیک پیچیده و حیاتی را که در فضاهای کوچک و جمع‌وجور بسته‌بندی شده‌اند، نشان دهند.
• آناتومی مربوط به ناحیه مورد نظر بالینی را تعریف کنند.
• رابطه حیاتی را با ساختارهای حیاتی مانند: مغز و عروق مغزی تعریف کنند.
• مناطق بحرانی مجاور مرتبط مانند راه هوایی، محتویات مداری و عناصر عصبی عروقی داخل و خارج جمجمه را مشخص کنند.
• فرآیند پاتولوژیک زمینه ای را تعریف بیان کنند.

کاربرد رادیوگرافی در جراحی فک و صورت و با تمرکز بر ناحیه سر و گردن هنوز نقشی تاثیرگذار دارد. این تکنولوژی در کوتاه‌ترین زمان ممکن تصویری از منطقه مورد نظر ارائه می‌دهد. این اطلاعات عملی فوری در مورد وضعیت راه هوایی و عناصر استخوانی ارائه می‌کند که به استنباط فرآیند پاتولوژیک زیربنایی بر اساس وجود حفره‌های هوا یا تخریب استخوان کمک می کند، و حتی گاهی ممکن است آسیب شناسی سیستمیک را منعکس کند.

این کاربرد رادیوگرافی در جراحی فک و صورت، پزشک را در مورد اقدامات بعدی برای مدیریت بیمار یا نیاز به تصویربرداری بیشتر راهنمایی می‌کند. علیرغم اینکه عصر تکنولوژی پیشرفته است، رادیوگرافی معمولی همیشه باید اولین انتخاب در بین تحقیقات تصویربرداری باشد. در موارد صدمات پیچیده فک و صورت و پلی تروما، زمانی که وضعیت بالینی بیمار نیاز به بررسی سطح بعدی دارد، ممکن است ابتدا CT با دور زدن رادیوگرافی معمولی انجام شود.

کاربرد انواع رادیوگرافی در جراحی فک و صورت

کاربرد رادیوگرافی در جراحی فک و صورت طیف وسیعی دارد که با پیشرفت تکنولوژی درهای تازه‌ای به روی تشخیص بیماری‌های مختلف در این ناحیه گشوده است که برای پزشکان نقش مهم و حیاتی دارد. برخی از روش‌های رادیوگرافی که در جراحی فک و صورت نقش مفیدی ایفا می‌کنند، عبارتند از؛

• سونوگرافی (USG)
• داپلر رنگی
• اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT).
• Dentascan
• سی تی پرتو مخروطی
• اسکن PET
• اسکن رادیوایزوتوپ
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
• تصویربرداری عملکردی و غیره

این پیشرفت‌ها در تکنیک‌های تصویربرداری، پزشک را قادر می‌سازد تا با اطمینان بیشتری بیماری را تشخیص داده و رویکرد خود را برای درمان جراحی اصلاح کند. همچنین، منجر به کاهش اتفاقات غیرمنتظره‌ای شده است که در زمان جراحی ظاهر می‌شوند.

با توجه به اینکه طیف وسیعی از روش های تصویربرداری در دسترس است، ضروری است که پزشک دانش اولیه در مورد عملکرد آنها داشته باشد، با مزایا و معایب هر کدام آشنا باشد تا کاربرد رادیوگرافی در جراحی فک و صورت را در مواقع خاص بشناسد. از مزیت‌های این روش این است که باید به راحتی در دسترس باشد، کمترین زمان را صرف کند، کمترین ناراحتی ممکن را برای بیمار ایجاد کند و به صرفه باشد. استفاده مناسب از روش تصویربرداری مربوطه باید حداکثر اطلاعات آناتومیکی و عملکردی ممکن را ارائه دهد و این اتفاقی است که با استفاده از انواع رادیوگرافی در جراحی فک و صورت اتفاق می‌افتد.

نقش بخش رادیوگرافی و رادیولوژیست در جراحی فک و صورت

مسئولیت بخش تصویربرداری، انجام بررسی رادیوگرافی تشخیصی و تفسیر آزمایش‌ها یا روش‌ها توسط رادیولوژیست و ارائه گزارش‌های دقیق از بررسی انجام شده در اسرع وقت به پزشک است. رادیولوژیست‌های بالینی به عنوان اعضای کلیدی تیم های چند رشته‌ای عمل می کنند و بخشی جدایی ناپذیر از مراقبت از بیمار هستند. برخی از کاربرد رادیوگرافی در جراحی فک و صورت و نقش رادیولوژیست در این زمینه را در ادامه مشاهده خواهید کرد.

تفسیر رادیوگرافی در جراحی فک و صورت

 انواع مختلفی از اشعه‌ها در تصویربرداری تشخیصی استفاده می‌شوند. این اشعه‌ها برای چشم انسان نامحسوس بوده و هنگامی که به محل مورد نظر در بدن منتقل می‌شوند، به روش‌های مختلف با بافت‌های بدن تعامل دارند. فعل و انفعالات بافتی می‌تواند اطلاعاتی را در مورد بخش مورد نظر از فک و صورت نشان دهد، اما آنها نیاز به تفسیر دارند. 

دسترسی به این اطلاعات تنها در صورتی امکان پذیر است که در یک سیستم نمایش به فرم قابل مشاهده تبدیل شود. با این‌حال، این شکل هم تنها توسط رادیولوژیست قابل تشخیص و بررسی است که می‌تواند نشان‌دهنده اهمیت و کاربرد رادیوگرافی در جراحی فک و صورت باشد.

انتخاب شیوه مناسب برای دریافت اطلاعات مورد نظر جراحی

پرتوهای ایکس و گاما انرژی های فوتون و اعضای طیف الکترومغناطیسی محسوب می‌شوند که دارای طیف وسیعی از طول موج ها و فرکانس ها هستند. رادیوگرافی معمولی، از جمله ماموگرافی، فلوروسکوپی، توموگرافی کامپیوتری (CT)، روش‌هایی هستند که تصاویری از پرتوهای یونیزان تولید می‌کند. بر همین اساس، اینکه کدام یک از شیوه‌های گفته شده به درد بیمار می‌خورد را باید از جمله کاربرد رادیوگرافی در جراحی فک و صورت دانست که توسط رادیولوژیست تعیین می‌شود. رادیولوژیست درباره کاربرد هر یک از این نمونه‌ها اطلاعات کافی دارد و می‌تواند بهترین نوع را مشخص کند.

برنامه‌ریزی جراحی فک و صورت

دریافت اطلاعات کامل و مورد نظر پزشک باعث می‌شود تا بهترین راهکار جراحی فک یا صورت را انتخاب کند که هم تاثیر بسزایی در درمان داشته باشد و هم از آسیب‌های کمتری در فرد برخوردار باشد. بنابراین، این مسئله می‌‌تواند یکی دیگر از نمونه‌های کاربرد رادیوگرافی در جراحی فک و صورت باشد که به چشم کمتر کسی می‌آید اما پزشکان از اهمیت آن باخبر هستند.

کاربرد رادیوگرافی ترموگرافی در ناحیه فک و صورت

ترموگرافی پزشکی برای تشخیص زودهنگام بالینی و درمان عدم تعادل هموستاتیک استفاده می‌شود. این روش کاملا غیر تهاجمی و ایمن است؛ زیرا از هیچ تشعشعی استفاده نمی کند. در واقع، این نمونه از کاربرد رادیوگرافی در جراحی فک و صورت از گرمای بدن برای تشخیص طیف وسیعی از شرایط سلامتی استفاده می‌کند. با استفاده از رایانه‌های پرسرعت و دوربین‌های تصویربرداری حرارتی، گرمای بدن پردازش شده و در رایانه به‌عنوان یک نقشه تصویری قابل تجزیه و تحلیل ثبت می‌شود. تجزیه و تحلیل بر اساس تعیین وجود مناطق سرد و گرم غیرعادی است که می‌تواند به شرایط مختلف مربوط شود. 

این کاربرد رادیوگرافی در جراحی فک و صورت زمانی خود را نشان می‌دهد که بدانید انواع شرایط مربوط به جریان خون در عروق سر و گردن را می‌توان با تصویربرداری حرارتی ارزیابی کرد. تجسم آسان رگ‌های خونی صورت با ترموگرافی به دلیل موقعیت سطحی آن امکان‌پذیر است. مکان های رایج استفاده از ترموگرافی در ناحیه سر و گردن شامل؛ ارزیابی درد مربوط به تمایز انواع مختلف سردرد، آسیب عصب صورت به دنبال ضربه به صورت یا تصادف، و تجسم اختلالات مفصل گیجگاهی فکی است.

کاربرد سونوگرافی در ناحیه فک و صورت

در گذشته احتمالا غیرقابل قبول به نظر می‌رسید که امواج صوتی بتوانند تصاویری از اندام‌های داخلی بدن انسان ایجاد کنند. با این حال، این درست است که فناوری در طول سال‌ها به قدری تکامل یافته است که اکنون می‌توان با استفاده از خواص پژواک و داپلر امواج صوتی، اطلاعات ساختار بدن را با استفاده از امواج صوتی به دست آورد که یکی دیگر از کاربرد رادیوگرافی در جراحی فک و صورت است.

بافت‌های ناحیه فک و صورت برای ارزیابی سونوگرافی ایده آل هستند و از این رو به طور گسترده برای کمک به تشخیص تعدادی از شرایط بالینی استفاده می‌شود. این می‌تواند به عنوان بهترین بررسی اولیه تصویربرداری موازی برای تمام ساختارهای سطحی بافت نرم ناحیه سر و گردن عمل کند.

سونوگرافی غیر تهاجمی است و شامل استفاده از تشعشع نمی‌شود. استفاده از سونوگرافی هیچ گونه منع مصرفی ندارد و حتی می توان آن را به عنوان معاینه کنار تخت انجام داد. هیچ آماده سازی قبلی لازم نیست به جز تراشیدن ریش، که ممکن است مطالعه را مختل کند.

نتایج تشخیص رادیولوژیست در این روش بلافاصله در دسترس است، و روشی عالی برای ارزیابی سطوح مختلف بافت نرم گونه محسوب می‌شود که اثراتی در کاربرا رادیوگرافی در جراحی فک و صورت از خود به جا می‌گذارد، ارزیابی فضاهای آناتومیکی مختلف مانند فضای جونده سطحی، فضای پاروتید، فضای کاروتید، فضاهای سطحی گردن، فضای احشایی، کف دهان و تمامی فضاهای زیر هیوئید گردن مانند زیر فکی و زیر زبانی با استفاده از این روش و ترکیب با روش‌های دیگر قابل تشخیص است.

نقش CBCT در جراحی فک و صورت

CBCT در بسیاری از رشته ها‌ دندانپزشکی مفید بوده‌است و نقش مهمی در کاربرد رادیوگرافی در جراحی فک و صورت ایفا کرده‌است. کاربرد آن شامل: ارزیابی پریودنتال و ریشه، قرار دادن و ارزیابی ایمپلنت‌ها، ارزیابی استخوان های فک، مفاصل گیجگاهی فکی، ضایعات استخوانی و بافت نرم و تحلیل برجستگی آلوئولی و ارزیابی ارتودنسی محسوب می‌شود. 

سی‌تی‌اسکنCBCT جایگاه ویژه‌ای در تصویربرداری از ناحیه سر و گردن دارد. این روش نسبت به فناوری CT سنتی مزایای زیادی دارد. همچنین، کاربردهای زیادی در رشته دندانپزشکی و علی الخصوص، کاربرد رادیوگرافی در جراحی فک و صورت دارد و بیماری‌های زیادی را از جمله؛ بیماری‌ها و ناهنجاری‌های دندانی آلوئولار، تومورهای فک، شکستگی عمودی ریشه و عاج و غیره دارد. در نتیجه، دقت بیشتر در ارزیابی و تجزیه و تحلیل ویژگی‌های پاتولوژیک فرآیند بیماری منجر به تشخیص بالینی مناسب می‌شود. 

نقش CT یا توموگرافی کامپیوتری در جراحی فک و صورت

توموگرافی محوری کامپیوتری یک مطالعه رادیولوژیکی با کنترل کامپیوتری محسوب می‌شود که تصویر بازسازی شده‌ای از یک برش مقطعی از بخش مورد نظر بدن را تولید می‌کند و در کاربرد رادیوگرافی در جراحی فک و صورت هم به‌صورت پررنگ ظاهر می‌شود. از ویژگی‌های آن می‌توان به؛ عدم روی هم قرار گرفتن، پراکندگی کمتر و تمایز بافتی بهتر برش آناتومیکی، برش‌های نازک‌تر که تصویر بازسازی‌شده بهتری تولید می‌کند، اشاره کرد. سی تی اسکن مزایای زیادی دارد که بسیار بیشتر از معایب آن است. این روش بسیار سریع و آسان بوده و به طور گسترده در دسترس است و جزئیات آناتومیک و استخوانی عالی را ارائه می‌دهد که به درد پزشک معالج می‌خورد.

کاربرد MRI در تشخیص و برنامه جراحی فک و صورت

کاربرد رادیوگرافی در جراحی فک و صورت و در این روش تصویربرداری شامل استفاده از تشعشعات یونیزان نمی‌شود، بلکه از انرژی مغناطیسی و فرکانس رادیویی برای به دست آوردن اطلاعات اندام‌هلی داخلی استفاده می‌کند که ناحیه فک و صورت یکی از آن‌هاست. اجزای یک واحد MRI شامل: آهنربا، کنسول و کامپیوتر است که به کمک رادیولوژیست می‌آیند تا تشخیص دقیقی از وضعیت بیمار ارائه دهد که جراحی موفقی در این ناحیه داشته باشد.

کلام پایانی

کاربرد رادیوگرافی در جراحی فک و صورت آنقدر زیاد است که تنها در یک مطلب نمی‌گنجد. بخشی از رادیولوژی چشم‌اندازی را برای جراح فراهم می‌کند که می تواند به استفاده از رادیولوژی در عمل جراحی روزمره خود ادامه دهد و مزایای زیادی برای معالج و بیمار در پی داشته باشد. علاوه‌بر این، پیشرفت در کاربرد رادیوگرافی در جراحی فک و صورت باعث شده تا در صورت مناسب‌نبودن یا کامل‌نبودن یک روش، از روش‌های دیگر رادیوگرافی برای درمان و جراحی فک و صورت استفاده شود. امیدواریم که این مطالب برای شما کاربردی باشد.